İslam tarihinde ilim , kültür ve medeniyetin özdeşleştiği ilk şehirlerden birisi olan Basra , İslami ilimlerin ilk teşekkülünün gerçekleştiği şehirlerin başında gelmektedir. İslam kelamının ilk temsilcisi olan Mutezile'nin doğduğu ve geliştiği Basra , kuruluşundan itibaren itikadi ve fikri ayrışmanın yaşandığı en önemli merkezlerden biri olmuştur. İslam düşüncesinin en etkili ekollerinden olan Mutezile'nin varlık sahasına çıkmasında sosyo-kültürel , politik ve ilmi atmosferden nasıl etkilendiğini , savunduk

Cariyelik, çeşitli çevrelerce İslâm'a yöneltilen eleştirilerin ana konularından birisi olmuştur. Bu eleştirilere getirilen savunmalar ise ya olguyu inkâr ya da karşı cepheye mevcut benzer olgularla kıyas üzerine kuruludur. Oysa cariyeliğinde ne olduğu tam manası ile tespit için Cahiliye toplumundan başlayarak ilk İslâm toplumundaki konumları üzerine sosyal tarih çalışmalarının yapılması elzemdir. Aynı şekilde cariyeliğin konu edildiği Kur'ân ayetlerinin de çağdaş algıların yönlendirdiği kabuller yerine vakı

Hz. Peygamber'i anlama çabasında sık sık dile getirdiğimiz Allah'ın ve Tarih'in tanıttığı Peygamber'e razı olma prensibinin en önemli ayağını Allah'ın tanıttığı şekliyle onu tanımak oluşturmaktadır. Kendi tarih anlatım usûlü çerçevesinde mübelliği hakkında bilgiler barındırması, klasikten bugüne kadar tartışmasız Kur'ân'ı Siyer yazıcılığının ilk ve en önemli kaynağı yapmıştır. Bu kitap, Kur'ân'daki siyerle ilgili bütün âyetlere, Kur'ânî anlatımın Tarih anlatımına dönüştürülmesi yöntemini uygulayarak hazırla

Ülkemizde Hz. Peygamber'in hayatına dair sorular ve bu soruların cevapları belli kalıplara oturmuş gibidir. Aynı sorulara aynı cevaplar, üzerinde neredeyse hiç düşünülmeden tekrar edilmektedir. Bu çalışmadan amacımız Siyer'e dair farklı konulardaki sorulara kendi cevaplarımızı paylaşmaktır. Buradaki cevaplarımızın sorgulanamaz ve gelecekte bizzat tarafımızdan değiştirilmeyecek metinler olarak değerlendirilmemesi gerektiğinin altını çizmeliyiz. Doğrunun peşinde koştuğumuz sürece cevaplarımız değişecektir ve

Hicri ilk üç yüzyıl İslam düşüncesinin oluşum devresini teşkil eder. Bu nedenle İslam düşüncesi temel problemleri asıllarını bu yüzyıllarda bulmaktadır. İslam toplumu asıl itibariyle hem vahiy kaynaklı hem de vahiy merkezli bir toplum olduğundan, inananların sosyal ve siyasal sorunları ilâhî kelamdan hareketle değerlendirilmiştir. Bu durum ise her şeyden önce ilâhî kelamın nasıl anlaşılacağı sorununu gündeme getirmiştir. Tefsir ilmi bizzat Kurân'ı konu edinmek suretiyle sözkonusu sorunla öncelikli olarak yü

Peygamberler, tarihin gidişatına müdahale eden ilahî iradenin bozulan insan ilişkilerini; hak, hakkaniyet, adalet, merhamet gibi değerler eşliğinde değiştirmek ve uzun vadede de dönüştürmek istediği açıktır. Kur'an-ı Kerim bu yeni düzeni üç ana eksene oturtmuştur: İlk olarak, din adına insanın omuzuna bindirilen fazlalıklardan onu kurtarmıştır. İkinci olarak, dinden eksiltilen adalet, merhamet gibi değerleri tekrar yerine iade etmiştir. Üçüncü olarak da, din kisvesine bürünmüş hurafelerin/mitolojilerin heps

İnsanın yeryüzü tarihinde güncelliğini sürdürecek en temel varlık sorgusu niçin yaratıldım? Sorusudur. Her insan teki bu soruyu mutlaka kendisine yöneltmiştir. Çünkü insan, yaratılmayı tercih eden bir varlık değildir. Ancak yaratılmanın bir anlam ve amacı olduğunun bilincindedir. Yaratılmanın kötü olmadığının farkında olan insan Yaratıcı'nın iyilik ve faydalandırma kasdını da bilecek donanıma sahiptir. Nitekim Mu'tezile'ye göre Allah insanı yaratmakla iyilik yapmış böyece onu faydalandırmayı istemiştir. O,

Tarihçiler, yapacakları tenkid çalışmaları ile Hz. Peygamberin siretini, hurafelerden, mezhepçilik propaganda sahası olarak kullanılmaktan ve ehl-i kitap kültüründen arandırarak diğer disiplinlere, doğru bilgi aktarımını gerçekleştirebilirler. İslam tarihçileri bunu yaparken aynı zamanda kendi çalışma alanları ile ilgili yeni bir takım materyallere kavuşmuş olacaklardır. Bİz bu çalışmamızla belirtilen eleştirel yaklaşım doğrultusunda Resulullah'ın doğru tanınması yönünde küçücük bir adım attığımızı umuyoru

İslâm diplomasi geleneğinin oluşumunu aktarma noktasında önemli bir yer tutacağını düşündüğümüz bu çalışma, tek bir kabileyive tek bir olayı incelemekten öte, Hz. Peygamber'in risâlet döneminive bu dönem içerisinde ilişki kurulan birçok kişi, kabile ve bölgeyihatta bazı devletleri içermesi nedeniyle metot ve kaynak olarak geniş bir yelpazeyi kullanmayı gerekli kılmıştır. Çalışmanın esasını Hz. Peygamber'e gelen elçiler ve onun (as)diplomatik faaliyetleri teşkil ettiği için, ele alınan bölümlerde gelişmelere

Elinizdeki bu çalışma giriş ve üç bölümden oluşmaktadır. Girişte kabile sisteminin genel özellikleri ve kabilecilik anlayaşının Arap sosyal ve siyasi hayatına etkileri hakkında temel bilgiler aktarılmıştır. İkinci bölümde kabilecilik anlayışının manevi anlamda kurucu unsuru olan asabiyet kavramı ve asabiyetin sosyal hayattaki görünümleri üzerinde durulmuştur. Bu kısım asabiyetin mahiyeti, asabiyetin temel dayanağı/kaynağı olan soy çizelgeleri ve asabiyet tezahürleri başlıkları altında sunulmuştur. Çalışma

Şerif el-Murtazâ (436/1044), Şiî-İmamiyye düşüncesinin 14. asır imamet düşüncesinde dönüşüm ve değişim sürecinde en önemli katkıyı sağlayan Şiî âlimlerden biri olarak görülmektedir. O, hocası Şeyh Müfîd (413/1022-23)'din rasyonel düşüncesini sürdürmüş ve onu daha ileri noktalara taşımıştır. Bazı araştırmalar onun, Müfid'ten daha ileri bir düzeyde akla önem verdiği ve Mu'tezile'den etkilendiği yönünde kanaatler belirtmekle birlikte, bu konuda üzerinde müstakil bir

İslam Hukuku Alanında Nadir Fikirler kitabı, adının da biraz yansıttığı üzere az bilinen farklı görüşleri içermektedir. Birkaç örneği şunlardır: 1. Cahiliye döneminden İslam hukukuna geçen hükümler. Bunlar ilk tarihçilerden İbn Habib'in el-Muhabber adlı tarih kitabından çevrilerek verildi, tahlil ve değerlendirmeleri yapıldı. 2. Hz. Peygamber'in mirası meselesi; Fatıma'ya miras hakkı olan Fedek arazisinin verilmemesi. 3. Nazzam'ın sahabeyi tenkitleri
 4. İmam Malik ve Kadı Ebu Yusuf'un Birer Portr

Siyer'in geçmişte Hadîs'in, bugün İslâm Tarihi'nin bir şubesi olarak kabul edilmesi ile hak ettiği disiplinel konumu bir türlü kazanamamış olması, onun metodololji-terminoloji ekseninde hep ödünç usûl ve kavramları kullanmasına sebep olmuştur. Bu yüzden de bağımsız bir Siyer metodolojisine duyulan ihtiyaç bugün için geçmişten çok daha fazladır. İşte bu çalışmanın amacı; hayatı, sözleri, eylemleri, düşünceleri ile yeryüzünde hakkında daha fazla söz söylenilen bir ikinci kişinin, peygamberin, liderin olmad

Kadı Abdulcebbâr İlimhayatınaArapça, HadisveFıkıhgibitemelilimleriöğrenerekbaşlayanKadıAbdulcebbâr.Mu'tezilemezhebinekatılmadanönceusuldeEşarî, furûdaiseŞâfîolduğukaydedilirKadıAbdulcebbâr, Mu'tezilemezhebinin, Mu'tezilekelamınısistemleştirmesiilebilinen en önemliâlimlerindendir. Bu eseriise, küçükhacimlirisaledüzeyindebireserdir.Buna karşılıktaşıdığıözellikleriitibariyleönemlibirkaynakeserolduğusöylenebilir. Bu risale ,Mu'tezileningörüşlerininmükemmelsayılabilecekbirözetiniteliğindedir. Eser, buözelliği

Batı'da ve Doğu'da yapılan çalışmalarda, Mu'tezîle'nin ve Mu'tezîlî öncülerin kelâmî-felsefî görüşleri üzerinde durulmuş, bu okulun sadece dinî karakteri üzerinde yoğunlaşılmıştır. Halbu ki, her kelâmî-felsefî sorun, ortaya çıktığı, geliştiği ve oluştuğu ortamın siyasî şartlarından bağımsız olarak düşünülemez. Bu sorunların temelinde siyasetin belirleyici rolünün olduğu, inkâr edilemez bir gerçektir. Mu'tezîle - Siyaset ilişkisi adlı çalışmamız bu alandaki boşluğu gidermeye yöneliktir. Böyle bir çalışman

Hz. Muhammed'in peygamberlik serüveninin ilk başladığı yer olan Mekke'de inen surelerden herhangi birisinin bir benzerine ne Arap şiirinde ne de nesrinde rastlamak mümkündü. Rahman, Vakıa, Saffat vb. sureleri dinleyen ünlü Arap şairleri ve hatipleri şaşkındı. Kulaklarına inanamıyorlardı. Dolayısıyla onu susturmak için ortaya atılan, sihirbaz, kâhin, cinli, mecnun vs. nitelemelerin hiçbirisi tutmadı, tutarlı bulunmadı. Ama Arap aristokrasisinin kendilerine nispetle sosyal statüsü son derece zayıf olan Hz. Mu

İslâm Tarihi üzerinde çalışmak için nakledilmiş verilere ait kullanım alanlarının ve doğal olarak bunun yönteminin tespiti gerektiği açıktır. Tarihî olguları mevcut konumlarına oturtmak, onlar hakkında sağlam yorumlar getirmek ancak bu şekilde mümkün olur. Tarihin alt disiplinleri bazında, yeni bir takım usûl gerekliliği günümüzde ihtiyaç halini almıştır. Özü itibariyle deneme niteliğinde olan bu mütevazı eserdeki öneri, sorgulama, itiraz veya kabullerin amacı; söz konusu alana giriş mahiyetinde de ols

İster kabul edelim ister etmeyelim bizim tarihimizin yaklaşık son on iki yüzyılı İslâm dini tarafından şekillendirilmiş ve yönlendirilmiştir. Dolayısıyla İslâm tarihine salt Arapların tarihi gözüyle bakmamız mümkün değildir. Son dönemlerde ülkemizde İslâm Tarihi alanında hem nicelik hem de nitelik olarak tatmin edici orijinal yayınların ve çevirilerin olması bu açıdan sevindirici bir gelişmedir. Bununla beraber yapılan çalışmalar ya akademik çerçeveye bağlı olarak, ya da genel okuyucudan ziyade konunun uzma

İslam dini, ideolojik oluşumunun başından beri içeride ve dışarıya karşı birlik konusunda ısrar etmiştir. Yine de sosyolojik gerçekler, hicretin ilk yarım yüzyılından beri İslam toplumunda birbirinden farklı cemaatlerin var olduğunu gösteriyor. Bu eser İslam toplumunda cemaatlerin ilk teşekkül aşamalarına ışık tutmayı hedefliyor. İslam toplumunda siyasi-dini (fırkalar), mesleki (esnaf) ve özel karakterli halk cemaatlerinin (ehl-i zimmet) varlığı bir realitedir. Bu çalışmanın gerekçesi, söz konusu cemaatler

İslam dini, ideolojik oluşumunun başından beri içeride ve dışarıya karşı birlik konusunda ısrar etmiştir. Yine de sosyolojik gerçekler, hicretin ilk yarım yüzyılından beri İslam toplumunda birbirinden farklı cemaatlerin var olduğunu gösteriyor. Bu eser İslam toplumunda cemaatlerin ilk teşekkül aşamalarına ışık tutmayı hedefliyor. İslam toplumunda siyasi-dini (fırkalar), mesleki (esnaf) ve özel karakterli halk cemaatlerinin (ehl-i zimmet) varlığı bir realitedir. Bu çalışmanın gerekçesi, söz konusu cemaatler